Ông Nguyễn Văn Một- Chủ nhiệm HTX chuyên canh mía Phổ Nhơn (Đức Phổ), cho biết: Nợ đọng của xã viên ở HTX chuyên canh mía Phổ Nhơn đã xấp xỉ 100 triệu đồng. Đây là những khoản nợ có từ trước năm 1996. Mọi giấy tờ liên quan HTX đều lưu giữ nhưng việc đòi nợ gần như là không thể. Ngoài ra, có những xã viên hiện giờ đã mất thì HTX "cũng đành lãng quên" các khoản nợ mà thôi. "Đời chủ nhiệm nào của HTX cũng ra ruộng, đến tận nhà "năn nỉ" xã viên trả nợ. Nhưng tất cả đều quyết tâm "nói không với trả nợ". Chúng tôi đành "hăm dọa" sẽ khai trừ xã viên ra khỏi HTX rồi... ra về. Mọi chuyện đâu lại vào đấy"- ông Một ngán ngẩm. Còn ông Nguyễn Văn Hân- Phó Chủ nhiệm HTX Giao thông- Vận tải Đức Phổ cho biết: Với khoản nợ của xã viên lên đến hơn 730 triệu đồng, nhưng xã viên sinh sống ở nhiều nơi, có người ở ngoài huyện Đức Phổ nên việc thu hồi nợ đọng của HTX chẳng dễ dàng chút nào.

Theo thống kê, Quảng Ngãi hiện có 274 HTX, trong đó gần 35% số HTX kinh doanh thua lỗ và có nguy cơ phá sản (thực tế nhiều HTX đã dừng hoạt động). Nguyên nhân dẫn đến sự chết mòn của các HTX thì nhiều, nhưng cũng không quá khi nói, các HTX rơi vào hoàn cảnh "giãy chết" có một phần nguyên nhân từ nợ đọng của xã viên. Nguồn vốn lưu động của HTX bị xã viên chiếm dụng, phần lớn là các khoản nợ dây dưa, kéo dài nhiều năm không thu được. Không có vốn kinh doanh, các HTX chỉ hoạt động cầm chừng và không thể phát triển. Nghiên cứu của thạc sĩ kinh tế Phan Văn Hiếu (Trường Chính trị tỉnh) chỉ ra rằng, đến cuối năm 2009, tính toàn tỉnh thì số nợ của xã viên nợ HTX là trên 72 tỷ đồng, chiếm khoảng 66% tổng vốn bình quân của HTX. Phần lớn các khoản nợ là nợ thủy lợi phí và dịch vụ. Và, tất cả các khoản nợ này rất khó thu hồi.

Trong nỗ lực cứu vãn sự sống còn của HTX, công tác thu hồi nợ đọng đã được các HTX quyết tâm thực hiện. Nhưng nhiều xã viên không chấp hành, chây ỳ không chịu trả. Nợ cũ chưa đòi được, thì nợ mới lại phát sinh. Trong khi đó, ngoài giải quyết bằng vận động, thì các HTX cũng không có chế tài gì để buộc xã viên trả nợ.

 

Ông Nguyễn Văn Một cho rằng, việc thu hồi nợ đọng có vai trò rất quan trọng, nhằm lành mạnh hóa nguồn tài chính cho HTX. Ngoài việc HTX chủ động đưa ra các phương hướng thu hồi nợ để bàn bạc, thảo luận trong đại hội xã viên, thì các cấp, ngành cũng cần xem xét kỹ đặc điểm tình hình thực tế của từng địa phương để có biện pháp hỗ trợ giải quyết nợ đọng cho các hợp tác xã.

 

Theo ông Nguyễn Văn Hân thì, đã đến lúc HTX buộc phải nhờ chính quyền địa phương thực hiện các biện pháp chế tài, tiến hành xử lý những người có khả năng trả nợ nhưng không thanh toán. Nếu cần thiết, HTX sẵn sàng đưa vụ việc ra tòa, để cơ quan chức năng giải quyết theo luật định. Bên cạnh đó, HTX cũng sẽ nhờ các hội, đoàn thể làm "công tác tư tưởng" cho xã viên để thu hồi nợ.

Thạc sĩ Phan Văn Hiếu đề xuất: Các HTX nên xóa nợ theo một tỉ lệ nhất định đối với các khoản nợ mà người đứng ra vay đã chết; đồng thời, thuyết phục người thừa kế hợp pháp trả nợ. Nếu xã viên thuộc diện hộ nghèo thì HTX có thể khoanh nợ và tạo điều kiện cho họ phát triển kinh tế để họ có khả năng trả nợ. Riêng các khoản nợ đọng phát sinh sau năm 1996, HTX cần phân loại từng hộ để có biện pháp hữu hiệu thu hồi nợ.